ประเพณีปีใหม่ปกาเก่อญอ (บ้านทุ่งหลวง)


จำนวนผู้อ่าน : 11

                  หลังจาการดำนาต้นกล้าเติบโตมาชั่วระยะเวลาหนึ่งและมีพิธีเลี้ยงผีนาช่วงต้นเดือนสิงหาคม  เพื่อให้ช่วยปกปักรักษาต้นกล้าให้เติบโตเป็นเมล็ดข้าวที่อวบอ้วนสมบูรณ์   ก็ถึงพิธีกรรมการมัดมือเพื่อเป็นการบูชาเทพยดาฟ้าดิน  ให้ช่วยลงมาปกปักรักษาพืชพันธุ์ธัญญาหาร ข้าวกล้าในนา ให้ปราศจากอันตรายต่างๆ  นอกจากนี้ประกอบกับเป็นช่วงเวลาที่ทุกคน ทุกครอบครัวเหน็บเหนื่อยจากหน้าที่การงานในทุ่งนา  และในช่วงนี้ก็พอมีเวลาว่างจะได้มาพบปะพูดคุยแลกเปลี่ยนเรียนรู้กันและกันในเรื่องการทำมาหากิน ความทุกข์ความสุข  ของคนที่เคยเป็นสมาชิกในครัวเรือนเดียวกันแต่ต้องมาแยกย้ายกันอยู่ในต่างหมู่บ้าน และเป็นการดำรงไว้ซึ่งความรักสามัคคีของสถาบันครอบครัว  เป็นคุณธรรมซึ่งนับวันจะหาได้ยากยิ่งในปัจจุบันนอกจากนี้เป็นการสื่อให้บุคคลภายนอกที่เข้ามาร่วมพิธีให้รู้ว่า ปกาเกอะญอเป็นชนเผ่าที่มีประเพณีวัฒนธรรมที่ดีงามเป็นของตนเองสืบต่อมาช้านาน     

 
สิ่งจำเป็นที่ใช้ในการประกอบพิธีกรรม          
 
1.     **** เหล้า ****  
 
             เหล้าที่จะใช้ในการประกอบพิธีนั้นต้องเป็นเหล้าที่ต้มจากข้าวเชื้อ...น้ำที่ใช้ในการต้มเหล้าจะต้องเป็นน้ำส่วนหนึ่งที่นำมาจากบ่อน้ำพิธีกรรมของหมู่บ้านเท่านั้น  และในช่วงที่มีการหมักเหล้าต้มเหล้า ผู้ที่เป็นฮี่โข่ และภรรยา  ห้ามการใช้จ่ายเงินทองทุกชนิด  และในช่วงนี้ทุกบ้านจะงดการขาย  วัว  ควาย  พืชพันธุ์ทุกอย่าง  การต้มเหล้าและกิจกรรมอื่นๆที่เกี่ยวข้องจะเริ่มต้นที่บ้านของฮี่โข่ ซึ่งเป็นผู้นำทางพิธีกรรมของชนเผ่าเท่านั้น 
เช้ามืดวันรุ่งขึ้นที่บ้านฮี่โข่  จะเริ่มประกอบพิธีก่อนบ้านอื่น  นำข้าวของ เครื่องใช้ต่างๆซึ่งได้เตรียมใส่ตะกร้า( แพ๊ะ )  ไปตั้งไว้บริเวณหัวบันไดบ้าน   หัวหน้าบ้านหรือฮี่โข่จะนำ  “ฟาด” หรือไม้ที่ใช้คนข้าว (หน่อ โด คว๊ะ)  มาเคาะตรงหัวบันไดพร้อมกับกล่าวคำอธิฐานเรียกขวัญ เป็นอันเสร็จการประกอบพิธีที่บ้านของฮีโข่ต่อไปบ้านอื่นๆเมื่อลูกหลานมาพร้อมเพรียงกันแล้วก็เริ่มพิธีมัดมือได้ทุกบ้าน   พิธีมัดมือนอกจากเป็นการปฏิบัติตามประเพณีวัฒนธรรมอันดีงามแล้ว  ยังเป็นการสืบทอดวัฒนธรรมตามวิถีชีวิต  เป็นการแสดงออกถึงคุณธรรมจริยธรรมที่งดงาม  มีความลุ่มลึกด้านจิตวิญญาณ โยงสายใยสู่ ความรักความผูกพันธ์สามัคคีของชนเผ่า   ในท่ามกลางกระแสความเจริญทางวัตถุ  วิถีชีวิตอันงดงามของชนเผ่าปกาเกอญอเช่นนี้   จะสามารถดำรงอยู่อีกนานสักเท่าไร  เป็นสิ่งที่คนปกาเกอญอเองต้องช่วยกันค้นหาคำตอบ
 
 
2.     ****  ขนม ****

              ขนมที่ใช้ในการประกอบพิธีกรรมการมัดมือมี 2 ชนิด  คือขนม  เม ตอ  กับ  ขนมเม โต พิ    ส่วนประกอบของขนม  เม ตอ  มีข้าวเหนียวผสม  เมล็ด  ถั่ว  ที่ ปกาเกอะญอ       เรียกว่า  เซ เบ คลี  ห่อด้วยใบ  แคะ  ละ  ซึ่งมีลักษณะยาวรี  ต้นคล้ายต้นอ้อย  และนำขนมไปต้มให้สุก  ส่วนขนมเม โต พิ  จะนำข้าเหนียวที่แช่ไว้นำมาผสมกับเมล็ดงาและตำให้ละเอียดนำใส่ในถาดเป็นแผ่นบาง  และมีการเตรียม  เนื้อหมู่  เป็ด  ไก่  เพื่อเป็นการเลี้ยงฉลอง  กับญาติบ้านไกลและแขกผู้มาเยือนนอกจากนี้ยังมี  เสื้อผ้า  ผ้าห่ม  ผ้าโพกหัวและเครื่องแต่งกาย      เมื่อเตรียมอุปกรต่างๆเสร็จเรียบร้อยแล้วก็นำจะแบ่งเป็นส่วนๆที่จะไปประกอบพิธีรุ่งเช้าก็จะนำไปเก็บไว้ในที่อันควร  และส่วนที่เหลือก็นำไปรับประทานหรือเลี้ยงแขกที่มาได้   ในการเตรียมข้าวของเพื่อถวายแก่เทพยาดาฟ้าดิน  นำข้าวของเหล่านั้นใส่ในตะกร้ารวมทั้งเหล้า 1ขวด  เพื่อเตรียมไว้เพื่อถวายในเช้ามืดของอีกวัน    พลบค่ำหลังจากรับประทานอาหารเย็นแล้วทุกคนจะไปพร้อมกันที่บ้านของฮี่โข่   เพื่อร่วมพิธีดื่มหัวเหล้า  เพื่อเป็นการบูชาเทพยดาฟ้าดินอีกครั้งหนึ่ง  
 
 
 เช้ามืดวันรุ่งขึ้นที่บ้านฮี่โข่  จะเริ่มประกอบพิธีก่ อนบ้านอื่น  นำข้าวของ เครื่องใช้ต่างๆซึ่งได้เตรียมใส่ตะกร้า( แพ๊ะ )  ไปตั้งไว้บริเวณหัวบันไดบ้าน   หัวหน้าบ้านหรือฮี่โข่จะนำ  “ฟาด” หรือไม้ที่ใช้คนข้าว (หน่อ โด คว๊ะ)  มาเคาะตรงหัวบันไดพร้อมกับกล่าวคำอธิฐานเรียกขวัญ เป็นอันเสร็จการประกอบพิธีที่บ้านของฮีโข่ต่อไปบ้านอื่นๆ   เมื่อลูกหลานมาพร้อมเพรียงกันแล้วก็เริ่มพิธีมัดมือได้ทุกบ้าน

พิธีมัดมือนอกจากเป็นการปฏิบัติตามประเพณีวัฒนธรรมอันดีงามแล้ว  ยังเป็นการสืบทอดวัฒนธรรมตามวิถีชีวิต  เป็นการแสดงออกถึงคุณธรรมจริยธรรมที่งดงาม  มีความลุ่มลึกด้านจิตวิญญาณ โยงสายใยสู่ ความรักความผูกพันธ์สามัคคีของชนเผ่า   ในท่ามกลางกระแสความเจริญทางวัตถุ  วิถีชีวิตอันงดงามของชนเผ่าปกาเกอญอเช่นนี้  จะสามารถดำรงอยู่อีกนานสักเท่าไร  เป็นสิ่งที่คนปกาเกอญอเองต้องช่วยกันค้นหาคำตอบ